Czy Polaków i Niemców może więcej łączyć niż dzielić?

[Przegląd Prasy.]

Szczególny duch Gdańska

Czy Polaków i Niemców może więcej łączyć niż dzielić?

Narodowymi hasłami Kaczyńscy podgrzewali atmosferę i denerwowali sąsiadów Polski. Jednak mało to obchodzi wykształconą i obytą w świecie elitę kraju, która troszczy się o zarabianie pieniędzy.

Prezydent miasta rezyduje w budynku administracyjnym z lat 60., nieopodal odszykowanej historycznej Starówki. Na klatce schodowej przewody zwisają ze ścian, w powietrzu unosi się urzędowe przygnębienie. Być może właśnie z tego powodu Paweł Adamowicz dołożył szczególnych starań, by przeobrazić swój gabinet w pomieszczenie iście muzealne.

Tak mieszkali w czasach hanzeatyckich wielcy gdańscy kupcy – pomalowane na czerwono ściany, okazałe, rzeźbione meble z niemal czarnego drewna. Miedzioryty ukazują historycznych poprzedników na urzędzie obecnego 41-latka: na przykład włodarz miasta Gabriel von Bömeln żył w latach 1658–1740, Carl Groddeck 1699–1774. Większość mężczyzn w tej galerii przodków mówiła po niemiecku. Od czasów średniowiecza Gdańsk podlegał Zakonowi Niemieckiemu, awansował do roli hanzeatyckiego miasta, później przypadł Prusom, od 1920 r. był Wolnym Miastem i dopiero po zakończeniu wojny stał się ostatecznie polski. – Nie odwracamy się dzisiaj plecami do niemieckiego dziedzictwa – mówi Adamowicz.

Takie wyznania wymagają w Polsce niemalże odwagi, od kiedy w Warszawie panują bliźniacy Kaczyńscy, uderzający w ostre, narodowe tony w odniesieniu do zachodnich sąsiadów. Jednak Adamowicz spokojnie opiera się o fotel dawnego rajcy miejskiego: – Żaden polityk nie może zepsuć tego, co wzrastało przez lata – mówi. Niemieccy inwestorzy nie dadzą się odstraszyć napięciami w relacjach na linii Warszawa–Berlin. Także turyści przybywają nadal – masowo, jak zawsze.

Prezydent Adamowicz tchnie pewnością siebie. Od dziewięciu lat ten liberalny polityk rządzi miastem. – Odnosimy korzyści z przystąpienia do UE – mówi. Za pomocą środków uzyskanych z Brukseli mógł zbudować nowy port kontenerowy na sztucznej wyspie. Bezrobocie wynosi 4,5 proc.

Gdańsk jest tylko jednym z wielu przykładów. Gdy w stolicy panuje chaos, tak w polityce wewnętrznej, jak i zagranicznej, a również przedterminowe wybory w najbliższy weekend raczej nie przyniosą ustabilizowania sytuacji, kraj dynamicznie się rozwija. Polska gospodarka odnotuje w tym roku ponad 6-procentowy wzrost. Od czasu przystąpienia do UE wskaźnik bezrobocia spadł z 19 do 12 procent.

W nowej Polsce szczególnie dobrze wiedzie się miastom: Gdańsk, Wrocław, Poznań zbliżają się do osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Te ośrodki są rządzone przez pragmatyków zachowujących dystans do partyjnych waśni w Warszawie. Wyborcy odwdzięczają się im niezawodnym wsparciem. W ubiegłych latach w stolicy raczej żadne kierownictwo nie zdołało pociągnąć za sobą stabilnej większości, natomiast na przykład burmistrz Wrocławia Rafał Dutkiewicz został wybrany ponownie na to stanowisko, uzyskując 85-procentowe poparcie.

W większości polskich dużych miast bracia Kaczyńscy oraz ich Prawo i Sprawiedliwość mają słabe szanse w wyborach, zwolennicy bliźniaków żyją na wsi. Większość obywateli Poznania, Krakowa i Katowic chce doświadczyć szybkiego rozwoju, działa im na nerwy permanentne narodowe napięcie, w jakie Kaczyńscy wprawili kraj. Ich wrogość względem UE i wykalkulowane afronty wobec Niemiec uważa się za przejawy zacofania.

Miasta w każdym razie dają sobie radę bez wiecznego odwoływania się do przeszłości. Interesuje je przyszłość. Profesor Renata Głośnicka na przykład jest szefową dobrze prosperującego przedsiębiorstwa w rozwijającej się branży biotechnologii. Kto by pomyślał.... Specjalistka nauk medycznych ma już 71 lat i jest właściwie emerytką. Zdecydowała się jednak na drugą karierę. Jej firma Immunolab wytwarza szczepionki dla kur i w niecałe dwa lata od założenia już opanowała połowę polskiego rynku.

Profesor Głośnicka potrafi z zachwytem opowiadać o wariantach salmonelli, z którymi jej medykamenty mają się rozprawiać. – Gdy zwierzęta są szczepione, zdrowi pozostają ludzie – mówi. Opracowała szczepionkę, będąc jeszcze badaczką Uniwersytetu Gdańskiego i opatentowała ją w 1991 r.

Zakład Immunolab ma siedzibę w utworzonym kilka lat temu Pomorskim Parku Naukowo-Technologicznym w sąsiedniej Gdyni, niegdyś Gdingen. Miasta Gdańsk, Sopot i Gdingen zrosły się ze sobą; ściśle współpracują także gospodarczo, tak że Polacy mówią o nich Trójmiasto. Dzięki pieniądzom z UE została zmodernizowana dawna zajezdnia trolejbusowa, przy użyciu dużych ilości drewna i szkła, aby firmom takim, jak Immunolab, zapewnić najlepsze warunki startu. W budowli przywodzącej na myśl Skandynawię pracuje już ponad 60 małych przedsiębiorstw: firmy komputerowe, laboratoria high-tech, specjaliści ds. komunikacji.

Na karierę, o jakiej marzą najczęściej młodzi pracownicy, Maciej Grabski może już spoglądać wstecz. 38-latek jest milionerem i kupił sobie dom w gdańskiej dzielnicy willowej Wrzeszcz, wcześniej Langfuhr. Grabski chce odrestaurować prawie 100-letni budynek, a niemiecki napis nad szczeliną na pocztę "Briefe und Zeitungen" (Listy i gazety) w najmniejszym stopniu mu nie przeszkadza. Prace we wnętrzach zaszły już daleko. Na dolnym piętrze ściany utrzymane są w kolorze jasnożółtym, pokój do pracy umeblowany skąpo, ale stylowo. W kąciku do siedzenia podana zostaje zielona herbata z bio-ciasteczkami.

Grabski w końcu lat 90. rozbudowywał internetowy portal Wirtualna Polska. W ciągu trzech lat firma zwiększyła się od 5 do 350 pracowników. W 2001 r. Grabski sprzedał ją (pakiet kontrolny – przyp. Onet) France Télécom za 200 mln euro. Od tamtej pory finansuje fundusz inwestycyjny. Interesy idą dobrze. – Od dwóch lat znowu można czuć się w Polsce pewnie jako przedsiębiorca. – Wcześniej trzeba było zawsze liczyć się z tym, że konkurenci wykorzystają swoje kontakty z władzą z Warszawie. Sam miałem do czynienia z na wpół skorumpowanymi sieciami powiązań polityki z biznesem. Tego już nie ma – to zasługa braci bliźniaków, którzy ukrócili ten proceder.

Poza tym ma nadzieję, że socjalne przyrzeczenia braci nie pozostaną tylko hasłami wyborczymi. – Potrzebujemy podatku liniowego – jednolitej stawki podatkowej dla wszystkich, jaka istnieje już w Słowacji lub Estonii – mówi Grabski.

Brunon Baranowski pracuje tylko kilka kilometrów od willi Grabskiego, jednak trudno o większe oddalenie ich światów. Posada mistrza Baranowskiego w słynnej Stoczni Gdańskiej znowu jest zagrożona. Tak już było wiele razy.

Spawacz Baranowski ma zdrową, okrągłą twarz. Wykrzykuje swoim rozmówcom w twarz, także wtedy, gdy akurat zapada cisza w hali PK2: – Brałem udział we wszystkich strajkach, to tu zaczął się koniec komunizmu.

Kiedyś Baranowski miał 17 tysięcy kolegów, dzisiaj załoga skurczyła się do 3000. Większość, która strajkami w 1980 r. wymusiła akceptację Związków Zawodowych Solidarność, jest dzisiaj, po kilku restrukturyzacjach, bezrobotna. Jak Baranowski, czują się ofiarami tych, którzy urzędują w Brukseli i – ich zdaniem – potajemnie przejęli władzę w państwie.

Obecnie złoszczą ich niepomiernie gołębie. Brudzą odchodami świeżo zespawane części statków. – Wcześniej je truliśmy, dzisiaj jest to zabronione. Coś tak pięknego wymyśliło sobie kilku europejskich ekologów – irytuje się.

Obecnie rząd w Warszawie znowu spiera się z UE o państwową pomoc udzielaną stoczni. Jeśli Kaczyńskim nie uda się przekonać Unii, sytuacja może stać się trudna dla byłej stoczni Lecha Wałęsy. – Nasz zakład to pomnik, symbol wolności. Musi zostać zachowany – mówi Baranowski.

– W tym kraju jest zbyt wiele pomników – mówi natomiast młody mężczyzna w Café Ferber przy ulicy Długiej, atrakcji turystycznej w centrum Gdańska. Myśli tak coraz więcej młodych, odnoszących sukcesy mieszkańców miast. Może to potwierdzić także Jadwiga Charzyńska, która kieruje galerią "Łaźnia": – Sztuka współczesna nie ma już w naszym kraju narodowego zabarwienia. Bohaterskie cierpienia polskiego narodu, jego ofiary ponoszone w czasie rozbiorów w XIX wieku, w XX wieku czy w czasie II wojny światowej, już nie mają teraz dla siebie miejsca, polska martyrologia przestała stanowić temat – mówi Charzyńska.

W Café Ferber rodzina Szydłowskich prezentuje wolne od uprzedzeń podejście do historii. W nowocześnie wystylizowanym pomieszczeniu ze ściany spogląda Maurycy Ferber, latorośl gdańskiej dynastii kupców, która w późnym średniowieczu nadawała ton miastu.

Paweł Szydłowski, 28 lat, ciemny garnitur, jest menedżerem. Pomysł Café Ferber przywiózł z Londynu. Tam, jak wielu przedsiębiorczych Polaków, pracował trzy lata, między innymi w barze sushi.

Goście – przychodzi coraz mniej turystów, a coraz więcej Polaków – potrafią docenić bezprzewodowe łącze internetowe, podobnie jak włoską kuchnię. – Do niedawna Polacy spędzali swój czas wolny w domu. Teraz chcą chodzić do eleganckich miejsc i wszystko nadrobić.

Mimo to Paweł Szydłowski widzi powody do zmartwienia. Założenie kawiarni wymaga tyle zachodu i jest tak zbiurokratyzowaną procedurą, jak w czasach socjalizmu. – Trzeba się zwrócić do ponad 40 urzędów, trwa to miesiącami. W Anglii zajmuje półtorej godziny – mówi.

I jeszcze coś leży mu na sercu: stosunki z Niemcami. Wprawdzie turyści nie dali się odstraszyć odgłosami rozdrażnienia, do jakiego dochodziło między Warszawą i Berlinem w ciągu ubiegłych dwóch lat, jednak: – Na dłuższą metę może nam to tylko szkodzić – mówi.

W mieszkaniu w stylu intelektualisty w Gdańsku Oliwie mieszka ktoś, którego żywo obchodzi dobre sąsiedztwo. Książki piętrzą się pod sufit, na ścianach wiszą historyczne karykatury. Tylko laptop zdradza, że pisarz Paweł Huelle idzie z duchem czasu. Huelle mówi o rodowitym gdańszczaninie Günterze Grassie, że otworzył mu "drzwi do nieznanej historii miasta".

Podobnie jak jego wielki wzór, Huelle pisze książki o minionym Gdańsku, kiedy żyli tutaj blisko siebie Żydzi, Niemcy, Polacy i Kaszubi. Jego utwory, jak "Weiser Dawidek", są w Polsce bestsellerami. – W Gdańsku panuje szczególny duch – mówi Huelle. – Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że jesteśmy inni. Dlatego Kaczyńscy mają tutaj tak ciężko.

Huelle jako jeden z pierwszych stanął po stronie burmistrza Adamowicza, który rok temu wzbraniał się przed odebraniem laureatowi Nagrody Nobla honorowego obywatelstwa miasta. Apelowali o to politycy partii Kaczyńskich, po tym jak Grass przyznał się, że kiedyś służył w Waffen SS. 72 procent gdańszczan zagłosowało w referendum przeciw temu postulatowi.

Także inny laureat Nagrody Nobla, założyciel Solidarności i honorowy obywatel Miasta Gdańska Lech Wałęsa, zwykle nie będący przyjacielem narodowo-konserwatywnych bliźniaków, początkowo ostro zareagował na wyjawienie prawdy przez Grassa. Zapowiadał, że jeśli pisarz nie zrzeknie się dobrowolnie swojego tytułu, on zrezygnuje ze swego. Z SS-manem nie może dzielić takiego zaszczytu.

Jednak na jubileusz 80. urodzin poety hucznie świętowany w Gdańsku ponad tydzień temu, były przywódca robotników już złagodniał. W czasie dyskusji na podium z udziałem Grassa powiedział: – Najpierw zareagowałem jak ktoś, kto w tej wojnie stracił ojca. Potem jednak, pytany poważnie, odpowiadałem poważnie. To miasto w przeszłości bardzo dzieliło. Teraz jest szansa, że może nas łączyć.

Źródło: Spiegel/Onet 17.10.2007

[Rychu]

[Miecios]